PSA (Prostat spesifik antijen), sadece prostat hücreleri tarafından üretilen bir proteindir ve kanda ölçülen PSA prostat kanserinin erken saptanmasında en önemli parametredir.
Prostat nedir?
Prostat, sadece erkeklerde bulunan, yaklaşık bir ceviz büyüklüğünde, mesanenin altına yerleşmiş, üreme faaliyetleri için çeşitli salgılar üreten salgı organıdır.
Prostat kanseri nedir?
Prostat dokusunu oluşturan hücrelerin anormal bir şekilde büyümesi sonucu oluşan bir kanser türüdür.
Bu kanser erkeklerde akciğer kanserinden sonra en sık görülen kanser tipidir ve kanser sonucu ölümler arasında beşinci sıradadır. Her 5 erkekten birisi yaşamı boyunca prostat kanserine yakalanma riskini taşır. Dünyada her 3 dakikada bir kişiye prostat kanseri teşhisi konmakta ve her 15 dakikada bir kişi prostat kanseri nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
Prostat kanseri her yaşta görülebilmesine karşılık, 55 yaş üzerinde sıklığı artar. Sıklığı siyah ırkta daha fazladır.
Belirtileri
- İdrar yapma güçlüğü
- İdrarda ve menide kan görülmesi
- Kasık bölgesinde rahatsızlık ve ağrı
- İdrar akış gücünde azalma
- Sertleşme güçlüğü
- Kemik ağrıları
- Boşalma sırasında ağrı
Risk faktörleri
Genetik faktörler tüm prostat kanserinin %10 unu oluşturur. Genetik olmayan başlıca faktörler, yaş, ırk ve beslenmedir. Beslenmenin prostat kanserine direk etkisi tam kanıtlanamasa da sağlıklı ve dengeli beslenme prostat kanserinin oluşum riskini azaltır.
PSA nedir?
PSA, spermin sıvılaşmasını sağlayan bir enzimdir. Esas olarak, prostatın kanallarını ve asinüslerini döşeyen hücrelerden salgılanan bu enzimin çoğu prostat bezinde sentezlendiğinden büyük ölçüde prostata özgüdür, ancak çok düşük miktarlarda pankreas ve tükürük bezlerinden de salgılanır.
Bu maddenin spermdeki konsantrasyonu kandaki seviyesinin milyon katı kadardır. Ancak, prostat hücrelerinin ve yapısının bütünlüğünün bozulması neticesinde kan dolaşımına karışan bu madde, prostatın normal yapısını bozan hem iyi huylu prostat hastalıklarında, hem de prostat kanserinde kanda artar.
PSA yüksekliği ne anlama gelir?
Prostat dokusu içerisinde ve menide çok yoğun miktarda bulunan bu enzim kana çok az salınır. BPH denilen iyi huylu prostat büyümesinde prostat büyüdükçe bu maddenin kan değeri ılımlı bir miktarda artar.
Anormal artışlar ise şu durumlarda görülür:
- Prostat kanseri
- Prostat iltihabı
- Prostat biyopsisi
- Prostat enfarktüsü
- İdrar yolu ameliyatları (TUR)
- İdrar retansiyonu (glob vezikal)
- Ejekülasyon (meni boşalması)
- Prostat masajı (Parmakla rektal muayene)
PSA testi ne zaman yapılmalı ve normal değerleri nedir?
Bu testi yaptırmak için doğru yaş kişinin genetik yatkınlığına göre değişmektedir. Ailesinde prostat kanseri geçmişi olmayan erkeklerin bu testi 50 yaşından sonra yaptırması uygundur.
Yaşa göre üst eşik değerleri
- 40 – 50 yaş : 2,5 ng/ml
- 50 – 60 yaş : 3,5 ng/ml
- 60 – 70 yaş : 4,5 ng/ml
- 70 yaş üzeri: 6,5 ng/ml
Serbest PSA (f-PSA) nedir?
Serbest PSA, kan dolaşımında proteinlere bağlanmadan, serbest halde dolaşır. PSA total değeri 2.5ng/ml'nin üzerinde ise, serbest/total PSA oranı prostat kanseri teşhisi konulmasına yardımcı olan bir başka parametredir. Serbest PSA /total PSA oranı 0.25'den az olanlarda, prostat kanseri olasılığı artmaktadır.
Sonuç
Son derece yaygın bir kanser türü olan prostat kanserinde erken tanı büyük önem taşımaktadır. Erken evrelerde yakalanan prostat kanserinde tedavi başarısı çok yüksektir. Bu nedenle, özellikle 50 yaş üzeri erkeklerde düzenli olarak yılda bir kez kanda PSA ölçümü önerilmektedir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
